Pak ditë në Shkodër më mjaftuan për të shkruar përgjigjet e vonuara të letrave që kisha marrë dhe për të krijuar një ide se çfarë kishte ndodhur në Evropë. Gjitha.shtu, kontrollova nënbarkëzat; bythicat dhe gjoksoren e shalës sime, sepse jeta e njeriut mund të varet nga qëndresa e një çifti tokzash, dhe isha gati të nisesha përsëri nëpër viset e egra.
Me dy kuaj shumë të mirë dhe një qiraxhi të shkëlqyeshëm, u nisëm para orës 6 të mëngjesit për në Shllak.
Duke udhëtuar përpjetë, si kapërcyem Kirin, ecëm nëpër një shteg të ngushtë me hije dhe u gjendëm në një vend të mahnitshëm afër Muselimit, plot grumbuj të mëdhenj kulprash të egra ngjyrë trëndafili. Flutura të gjelbra dhe të kaltërta vetëtinin në diell dhe një numër i madh karkalecësh të mëdhenj ngjyrë vishnje kërcenin me zhurmë rretheqark. E gjithë natyra dukej plot gëzim jete. Misri rritej i plotë e i bollshëm në fushat e punuara mirë. Kishte kopshte të mëdha me fiq e ullinj dhe ato pak vreshta që ishin dukeshin në lulëzim. Disa vjet më parë kjo që kishte qenë toka më e mirë e krahinës për prodhimin e rrushit, ishte shkatërruar nga filoksera dhe rimbjellja sapo kishte filluar. Tokat gurishtore dhe të shkreta, që tani kufizoheshin me Kirin, kishin qenë po aq të pasura, por vërshimet e lumit kishin gërryer të gjithë dheun, duke lënë pas shkatërrim.
Ne u nisëm për në Berishë si një trup i madh. Rruga për të zbritur ishte shumë e keqe. e parregulluar, me gurë të rrafshët që rrëshqisnin e lëviznin. Po ecja përpara me djaloshin që më shoqëronte, kur dëgjova një thirrje llahtare prapa meje. Marku i shkretë ishte rrëzuar dhe ishte shtrirë me këmbën e mbledhur nën vete. "Thyerje e rëndë", mendova, dhe vrapova prapa e trembur si kurrë herë tjetër në jetën time. Fatmirësisht ishte vetëm një ndrydhje e nyjës së këmbës, por edhe kjo nuk isht pak.
Me thikën time të xhepit, që ishte e mprehtë si brisk rroje ia hoqa shpejt këpucën. Hoqa cohen e kapeles sime, e grisa e bëra rripa dhe ia lidha këmbën fort. Pastaj mbetëm në një mëdyshje shumë të madhe. Të ngjiteshim mbrapsht ishte e pamundur, el po ashtu si ta mbanim Markun në shpinë, si të vazhdonim rrugën. Vetëm po të mbërrinim poshtë deri te lumi, atëherë mundë. të udhëtonim me kuaj pjesën tjetër të rrugës.
Matanë lumit ishin disa burra nga Dushmani, të gatshëm për të na kaluar në bregun tjetër. Ishin të zhveshur dhe me një pamje shumë të çuditshme: secili kishte nga një lëkurë delejt të fryrë, të lidhur përpara me nyjë te krahët dhe te këmbët e veta.
Një burrë nga Berisha, i zbukuruar kësisoj, kapërceu lumin drejt nesh me të shpejtë, duke qëndruar mbi ujë me ata kacekë dhe duke përdorur krahët si rrema. Filloi një zhurmë e madhe, por, meqë unë isha e zënë se po i bëja banjë këmbës së Markut në lumin e ftohtë, nuk i vura rëndësi. Burrat tanë ndërkohë ishin auke fryrë gjashtë lëkurë delesh, të cilat i lidhën me një trinë prej thuprash të njoma. I fryjnë lëkurët me gojë duke u mbushur thellë me frymë dhe duke u fryrë fort në njërin nga cepat. Lëkurët e mëdha morën formë brenda pak çasteve. Besoj se ata do të mund të frynin edhe gomën e makinës.
Kuajt i lidhën dhe një dushmanas u fut në ujë bashkë me ta. Rrjedha i çoi poshtë lumit, ndërsa qiraxhiu i tmerruar bërtiste e thoshte se po t'u hynte në vesh qoftë edhe një pikë ujë, kujat do të mbyteshin menjëherë. Ata dolën në bregun tjetër shumë larg teposhtë. Potera e tmerrshme vazhdonte. Qiraxhiu e kaloi lumin i pari. Ai u shtri me bark mbi trinë, me këmbët të mbledhura, meqë trina ishte e shkurtër. Shalat ishin vënë pale-palë mbi shpinë të tij për t'i mbajtur të thata. Berishasi u zhyt me të i kapur pas trinës dhe e shtynte me përplasje te fuqishme të këmbëve. Ky ishte udhëtimi i parë i këtij lloji për qiraxhiun, ndaj bërtiste me të madhe nga frika, por me zgjuarsi e nxorën matanë jo shumë larg. Pastaj burri nga Berisha u kthye për të më marrë mua. Embështolla aparatin pas në kurriz, që të mos më lagej.
Nxituam poshtë të takonim Markun, i gjori kishte dale në breg midis një grumbulli të keq shkëmbinjsh , të cilët duhtej t'i kapërcente. Burrat nga Dushmani u hodhën përsëri në lumë dhe pas pak nuk dukeshin më midis shkurreve.
Ne u kthyem të kacavareshim në faqen e pjerrët, të tjerët na ndoqën duke mërmëritur. Për fat të mirë ngjitja qe e shkurtër dhe Markoja arriti duke e ndihmuar. Iu afruam një shtëpie të vogël dhe hymë në oborr. Na nxorën stola, por ishin të shqetësuar. U mblodhën ca njerëz dhe prifti me Markon u hëngrën me ta mjaft kohë e me zë të lartë. Një burrë i gjatë, me fytyrë të hequr ishte kokëshkëmb. me ata të Dushmanit dhe vetëm gjaku mund ta lante, në veçanti i djalit që na shoqëroi.
Unë u thashë se kisha bërë një rrugë të gjatë për t'u bërë një vizitë si mikeshë; unë kisha vizituar shumë fise, të cilat ishin kënaqur duke më parë. Në rast se Berisha nuk më donte, unë do të kthehesha prapa. Nuk dëshiroja të ngjallja pakënaqësi.
Zhurma u pakësua e u kthye në një mërmërimë të ulët; neve na sollën kafe, gjë që e mendova se ishte shenjë e mirë.
Ne ndenjëm jashtë derisa të bëhej dreka dhe e gjithë çështja u ringjall. Ishte puna e pagesës për kalimin e lumit. Nëse kalimi i takonte Berishës, unë do t'ua paguaja njësoj sikur ata të Dushmanit të mos më kishin ndihmuar fare. Ata e refuzuan këtë prerazi. Ata nuk donin paratë por nderin, do të pranonin. para vetëm për dy kalimet që kishin bërë. Ata të Dushmanit u kishin marrë pjesën e punës dhe këtë fyerje nuk mund ta shlyenin paratë. Megjithatë, ajo që u dhashë unë u pëlqeu. Mua më shfajësuan. Por çështja tjetër ishte, nëse unë kisha ardhur në këtë mënyrë, a duhej të më prisnin mirë apo nuk duhej te më qasnin fare. Ndoshta unë isha një mik i turqve. Ata nuk donin t'u shkelte në tokat e tyre asnjë mik i turqve.
Ne u ndamë si miq të mirë. Natyrisht, u përhap lajmi për ardhjen time. Asnjë grua e huaj nuk ishte parë ndonjëherë në këto vise, të nesërmen ardhëntë më vizitonin disa nga krerët. Ata më pyetën fije e për pe për vendin tim dhe qeverinë e tij. Kur u siguruan që unë nuk isha as myslimane, as e krishterë ortodokse, u sollën shumë miqësisht dhe e ndien veten shumë të nderuar që unë kisha bërë një rrugë aq të largët për t'i parë. U vinte keq vetëm që nuk kisha sjellë me vete shumë ushtarë për të vendosur një qeveri të re.
Njëri prej tyre, duke i rënë pushkës me pëllëmbë tha: "Këto janë armiqtë tanë më të këqij. Le të vijnë ushtarët, t'i marrin armët, të bëhet një qeveri e mirë dhe e Re do të bindemi".
Nëse ata i besonin një qeverie dhe do të trajtoheshin mirë, fiset malësore nuk do të ishte e vështirë të qeveriseshin. Ata kanë një forcë të mrekullueshme bindjeje kur besojnë se bindja është e nevojshme dhe zakonisht i binden zotit të shtëpisl absolutisht. Kështu, për shembull, këtu ka një grup të madh prej katër shtëpish, që drejtohen nga katër vëllezër, të cilët tani kanë lidhje mjaft të largëta me ata që u nënshtrohen, por të gjithë kërkojnë dhe gjejnë bindje të plotë për të vetmen arsye se fuqia drejtuese i takon kësaj dege të familjes dhe unë nuk gjeta dot arsye tjetër.
Berisha dhe Merturi i Gurit janë bajrak i Pukës. Anëtarët e Berishës e të Merturit (fisi që ndodhet në bregun tjetër të Drinit) thonë se janë fiset më të vjetra të malësisë dhe në kundërshtim me praninë në këto krahina të tipit shtatshkurtër e flokëzi, ngulin këmbë se flokëverdhët janë shqiptarë të vërtetë.
Berisha u mbahet me rreptësi kanuneve të maleve. Ajo nuk përfaqësohet në Xhibalin e Shkodrës, por është nën kajmekamin turk të Pukës.
Paratë e gjakut në Berishë duhet të paguhen brenda dy vjetëve. Shuma shkon nga gjashtë deri në shtatë qese, që i bie rreth 21 deri 28 lira stërlina. Mund të paguhen pjesë-pjesë dhe nuk është e domosdoshme të jenë monedha. Shpesh pranohen pushkë "martina" si pjesë e pagesës. Duhet t'i paguhet një qese edhe pleqve të gjyqit dhe një kajmekamit të Pukës. Por përfaqësuesi i qeverisë turke rrallë merr një kuotë.
_____
Burimi:marrë nga libri "Shqiperia e Eperme".
No comments:
Post a Comment